Kur'an ve Şehir Yazıları

7. yüzyıl Mekke'si tam bir şehir miydi, yoksa kasaba ölçeğinden biraz daha büyük bir yerleşim yeri miydi bunu net olarak bilmiyoruz. Çünkü Mekke’yi şehircilik açışından ele alan ne Arapça ne de Türkçe yazılmış ciddi bir monografi hala yok. Arapça yazılmış, en erken kaynaklardan Ezraki (ö. 250/864) ve Fakıhi (ö. 278/891)’nin aynı adı taşıyan  Ahbaru Mekke' den daha kapsamlı ve ciddi bir çalışma olmadığı gibi daha sonra yazılanlar da bu iki eserin tekrarından öteye geçmemektedir. Peki Türkçede durum nedir denirse, hiç iç açıcı olmadığı, hatta daha da kötü olduğu rahatlıkla söylenebilir. İlahiyatçı akademisyenlerin kaleme aldığı birbirinin tekrarı onlarca makalede şehrin mimarisine hiç temas edilmemekte, sadece kutsallık üzerinden aşırı abartmalarla bir Mekke tasviri yapılmaktadır. Bir asır önce yazılmış Şemseddin Günaltay (ö. 1961)’ın ve yarım asır önce yazılmış Neşet Çağatay (ö. 2000)’ın yazdıklarıyla yetinmek zorundayız. İnterdisipliner bir yöntemle hazırlanmış, rivayet a...

“Mekke bir (antik) kent) midir?” başlıklı yazıda, Mekke’nin bir antik kent olmadığını, olamayacağını; buranın sadece kutsal bir kent olduğunu yazmış ve bunu anlamanın yollarından birinin de bugün antik kent olarak adlandırılan ve Mekke ile  çağdaş bir şehirle, antik Efes kenti ile kıyaslamaktır demiştik.  O yazıda antik kent ile kutsal kent ayırımını yapmış, Mekke'nin ve Efes'in kutsal kent olduğunu söylemiş ancak Efes'in aynı zamanda antik bir kent olduğunu belirtmiştik. Bunu da antik kentin ayrıcalıklı yanlarından birinin de sadece zamansal öncelik değil aynı zamanda bilim, sanat ve mimaride gelişmişlik ölçütü olduğunu söylemiştik.    İşte bu yazıda Antik Efes kentine biraz daha yakından, görsel  illüstrasyonlar eşliğinde bakmaya çalışacağız. Öncelikle arkeolojik kazıların başladığı 19. yüzyıldan beri devam eden kazılar sayesinde  Efes şehrinin aydınlatılmamış karanlık bir noktası neredeyse bulunmamaktadır. Oysa Mekke için aynı şeyi söylemek mümkün değild...