Kur'an ve Şehir Yazıları

Çağdaş yazarlar modern dönemi sanayi devrimi ile başlatma eğilimindedirler ve bunda haklıdırlar. Yeniçağın Fransız ihtilali ile kapandığı varsayılırsa, modern dönemin sanayi devrimi başlatılması boşuna değildir. Fransız ihtilali ile sanayi devrimi arasındaki bazı farklara kısaca işaret edelim: Fransız ihtilali Fransa’da, Sanayi devrimi İngiltere’de gerçekleşti. Biri zihinsel kırılmayı diğeri ekonomik ve teknolojik gelişmeleri tetikledi. Fransız ihtilali 18. Yüzyılın sonunda, on yıllık bir süreci kapsarken (1789-1799), Sanayi devrimi 18. Yüzyılın yarısından 19. Yüzyılın yarısına kadar (1760-1840) çok uzun bir süreci kapsar. Sanayi devriminin gerçekleştiği İngiltere’de kraliçe Victoria’nın 1837’den 1901’e kadar kesintisiz sürecek 64 yıllık iktidarı, modern çağ içinde yeni bir çağa adını verecek kadar önemliydi: zira sanayi devriminin gerçekleştiği çağ aynı zamanda Victoria Çağı olarak anıldı. Sanayi devriminin başka bir ülkede değil de neden İngiltere’de çıktığı üzerine çalışmaları il...

Yeniçağ; 1453’te İstanbul’un alınması ile Fransız ihtilalinin (1789-1799) gerçekleştiği 18. yüzyıllar arasındaki yaklaşık üç asırlık dönemi kapsıyor. Dolayısıyla kentin tarihini anlamak için bu çağda neler olduğunu anlamak zorundayız. Yeniçağ’ın 1453’de başlamasına karşın ne yazık ki Osmanlının, 19. Yüzyıldaki İstanbul (Beyoğlu/Pera)’u bir yana bırakılacak olursa, kente ilişkin ciddiye alınabilir bir katkısı olmamıştır. Bu varsayımdan hareketle Yeniçağ Avrupa kentlerinin yükselişine bir temel bulmak zorundayız. Burada karşımıza iki büyük çok önemli gelişme çıkar: Bunlardan biri Amerika kıtasının keşfi, diğeri de İstanbul’un alınmasından biraz önce  buradaki Yeni Platoncu akademinin on binlerce el yazmasının Floransa’ya taşınmasıdır. Tıpkı Abbasilerin tercüme hareketleri ile Yunan mirasını alımlamasına benzer bir şekilde bu on binlerce elyazmasının çoğunun Yunanca olduğu düşünülürse Yeniçağla birlikte başlayan reform, rönesans, aydınlanma süreçlerinin niçin Avrupa’yı kasıp kavurduğu...

Tarihçiler, kavimler göçü (375) ve Batı Roma'nın yıkılmasını (476) Orta çağın başlangıcı olarak görme eğilimindedirler. Dolayısıyla MS. 500 ile 1500 arasındaki bin yıllık süreci esas alırlar. Ancak kentin tarihi gelişimi söz konusu olduğunda bu tarih esas alınamaz, çok daha gerilere gider. Özellikle Antik Yunan sonrası Helenistik dönemin hemen ardından başlatılır. Bizim ele adlığımız dörtlü tasnifte; antikçağ, orta çağ, yeniçağ ve modern çağ kentleri sıralamasında miladi takvimin biraz daha öncesinden başlatıp yaklaşık bin beş yüz senelik evre esas alınacaktır. Bu yüzden Antik dönem kentlerini konuşmak nasıl ki Antik Yunan’ı konuşmaksa, Orta çağ kentini konuşmak da büyük ölçüde Roma kentini konuşmak demektir. Roma İmparatorluğunun hinterlandı dikkate alındığında kentin gelişimi dünyanın diğer yerlerinden çok daha büyük oldu. Bu nedenle orta çağ kentleri, diğer tüm uygar toplumlarda değil daha çok Batı’daki gelişimiyle takip edilecektir. Ayrıca Roma İmparatorluğunun Helenistik döne...