Kur'an ve Şehir Yazıları

Bir önceki yazıda Zerdüşt ve onun kurduğu Mecusiliğin sadece İslam ve Müslümanlık açısından değil Yahudilik ve Hristiyanlık açısından da çok belirleyici olduğunu kronolojik sırayla gösterilmişti. Şimdi ise İslam kaynaklarında Zerdüş ve inanç biçimlerine ilişkin yapılan tasvirler ele alınmaya çalışılacaktır. Zerdüşt, Tek Tanrıya inanıyordu. Tıpkı İsrailoğullarına gönderilen peygamberler gibi. Tanrı olarak Ahura Mazda (Hürmüz)’dan başka ilah yoktu. Çok sonraları Ehrimen (Angra mainyu) monoteist yapısını bozsa da başlangıçta Ahura Mazda tek yaratıcı ve kurtarıcı olandı. Sadece yaratıcı değil diğer inanç biçimleri de Tek Tanrılı dinlerin iman esaslarıyla benzeşiyordu. Kendisine kitap verilmişti ( avesta ). Melek ( ameşa spenta ) inancı, kıyamet günü ( fraşkart ), cennet ( vahişt )-cehennem (d uzhangha ), cennet şarabı ( Haoma ), araf ( hamistagan ), yeniden diriliş ( dakhma ), sırat köprüsü ( cinvat köprüsü ) Zerdüştiliğin iman esaslarındandır.  İbadet ve ritüelleri de İslam’da olanl...

Hac suresinde (22/17) tek bir defa kullanılan Mecus kelimesinden hareketle Mekke’de yaşayanların bu inanç mensuplarını tanıdıkları anlaşılıyor. Ayrıca Yahudiler ve Hristiyanların hem isimlerine hem yaşam biçimlerine hem de kutsal kitaplarına oldukça fazla sayıda atıf yapılmasına rağmen Mecusi ifadesinin tek bir yerde geçmesinin nedeni hem onlar kadar yaygın olmaması hem de Hz. Peygamber dönemi yegâne hâkim kültürü olan Sami geleneğinin baskın olmasıyla ilgili olmalıdır. Yoksa 7. yüzyıl Mekke’sinde İran ve İranlıların etkisinin hiç olmadığı anlamına gelmez. Peki Kur'an'ın Mecusi dediği bu kimseler kimdir? Müfessirlerin kabaca “ateşe tapanlar” olarak niteleyip haklarında malumat verme konusunda pek istekli davranmadıkları bu inanç mensupları aslında en temelde Zerdüşti İranlılardı. Müfessirlerin isteksizliği karşısında hadis, siyer, fıkıh, İslam tarihi ve kelam kitaplarında Zerdüşti Mecusilik hakkında oldukça malumat bulunmaktadır. Asırlarca İran’da kurulan devletlerin resmi ...

Uygarlığın doğduğu Mezopotamya bölgesinde Tek Tanrı inancının ilk kez ortaya çıkmasıyla birlikte Samiler ve İranlılar birbirlerinin etkilemiş ve doğal olarak  bu etkilenim sadece kültürel düzeyle sınırlı kalmamış, inançlar arasında da önemli ölçüde alış veriş meydana gelmiştir. Hangisi hangisini daha çok etkilediği bir bahs-i diğer olup özellikle İranlıların Sami kökenli Kutsal Kitapları üzerinde belli bir etkisi olduğu anlaşılmaktadır.  Babil sürgünü sonrası dağılma periyodunda Büyük İskender (MÖ. 323), Selevkoslar ve Partlar suresince İranlıların arasında yaşadıkları yüzyıllar boyunca Yahudiliğin onlardan etkilendiği yüksek ihtimaldir. Bu yakınlığın doğal bir neticesi kutsal kitaplara da yansımış olmalıdır. Daha sonra benzer bir etki Hristiyanlık için de söz konusu olmuş özellikle Zertüştilik Hristiyanlığı büyük ölçüde etkilemiş ve domine etmiştir. Batıda bu konularda derinlikli çalışmalar yapılmaktadır. Mesela J. R. Hinnels’in, İranlıların Hristiyan kutsal metni İncil üzeri...